Ik denk dat studenten hun eigen baan moeten bedenken en creëren!

Laten we beginnen! Wie is Teun?  
Mijn naam is Teun Castelein, ben 37 jaar, woon in Amsterdam, kunstenaar van beroep én serial entrepreneur. Momenteel run ik meerdere ondernemingen wat me tot een soort eenmans-conglomeraat maakt. Inmiddels heb ik een reeks aan meer en minder geslaagde ondernemingen op mijn naam. De rode draad is dat de producten en diensten wel allemaal reflecteren op dingen die ik eigenaardig vind aan onze maatschappij, waarover ik vragen had of nog steeds heb. Vaak mondt dat uit in volledige ondernemingen die iets aan de consument aanbieden, maar tegelijkertijd een bepaalde ongemakkelijkheid voortbrengen waardoor er ruimte is om onze vreemde en vaak oneerlijke samenleving te bevragen.

Wat heb je gestudeerd? En waarom heb je daarvoor gekozen?
Eerst de HKU, vervolgens mijn master behaald aan het Sandberg Instituut (vervolgopleiding van de Rietveld academie) en nog even rondgescharreld op de Rijksacademie. Kunst maken leek me als kind al ideaal: een wereld minder hard was dan de buitenwereld, een plek waar je misschien wel verlicht kon worden, iets magisch. Ironisch genoeg ben ik uiteindelijk niet zo’n romantische kunstenaar geworden en maak ik nu kapitalistische ondernemingen met marktgerichte resultaten.

Hoe ben je op de Bijlmer Hammam gekomen?
Ik werd uitgenodigd door het Tijdelijk Museum om een werk te maken in de voormalige Bijlmerbajes, nu asielzoekerscentrum. In de briefing stond het verzoek om in contact te treden met nieuwkomers uit het azc. Zo ontmoette ik Yaser Qasar, die tot anderhalf jaar geleden een hammam runde in Aleppo. We raakten aan de praat over zijn hammam, hoe deze compleet verwoest is en we spraken over zijn kunde als scrubber en masseur, over hoe je het lichaam kunt resetten op traditioneel Syrische wijze. Met dit gesprek in het achterhoofd heb ik het gebouw verkend en bij een groep oude wacht- en isoleercellen gedacht: hey wacht eens, wellicht is dit wel een goede plek voor een tijdelijke hammam. Een pop-up hammam, zeg maar.

Waarom vond je dat de Bijlmer Hammam er moest komen?
Het was simpelweg een te bizarre samenloop van omstandigheden, dan moet het zo zijn. De vraag van het Tijdelijk Museum, de ontmoeting van Yaser, de betegelde cellen, het viel/kwam mooi samen.

Het realiseren van de Bijlmer Hammam lijkt me een uitdagend project. Wat waren de grootste obstakels die overwonnen moesten worden?
De waterleiding aanleggen. De gevangenismuren zijn van gewapende beton en op sommige punten een halve meter dik 😉 Gelukkig had ik een geweldig team; de mannen van het Uitvindersgilde hebben een enorme prestatie verricht.

Momenteel is de grootste uitdaging de planten in leven houden, want het is vrij donker in de cellen. Nu rouleren we ze dus, om de week mogen ze buiten de hammam bij de balie en daarna weer terug de cellen in.

Nu de Bijmer Hamman helemaal up and running is, hebben jullie al veel positieve reacties gekregen, waaronder een mooi artikel in het Parool. Wat is de mooiste of leukste reactie die jullie tot nu toe hebben gekregen?
Van een man die zelf als gevangene in de cel heeft gezeten, die nooit had gedacht om nog eens terug te keren en wel om er te baden. Hij vond het fantastisch.

Wanneer is voor jou de Bijlmer Hammam ‘geslaagd’?
De hammam is razend populair, dus als onderneming geslaagd en daarmee als kunstproject. Ook al zeg ik vaak het tegenovergestelde, dat des te groter het succes van de onderneming des te minder geslaagd is het kunstwerk. Ik vind het namelijk wel fijn als een werk ook een beetje schuurt of irriteert, maar in dit geval ben ik heel content met alle positiviteit rond het project.

Ik heb wat research gedaan, en de Bijlmer Hammam is voor jou niet de eerste keer dat je je carrière combineert met iets goeds doen voor de wereld. Waar komt deze drive vandaan?
Uiteindelijk komt alles voort uit verwondering over de wereld. Heel veel dingen zijn namelijk best vreemd, maar worden door iedereen geaccepteerd als normaal. Ik zoek naar echtheid in de complexiteit. Zonder al teveel waarde te hechten aan heersende opvattingen over goed of fout. Ik kan dus helaas niet beamen dat ik intrinsiek iets goeds wil doen voor de wereld, daarvoor ken ik mijzelf te goed, het is in dit geval simpelweg de uitkomst van dit specifieke proces. Ik benader de dingen het liefst zo basaal mogelijk, heel droog en bijna naïef. Al voel ik mij wel degelijk gevleid dat jij vindt dat ik iets goeds doe 😉 dat verrekte ego ook.

Denk je dat een idealistische levenshouding en ondernemerschap strijdig met elkaar kunnen zijn? Zo ja, hoe kan je hier het beste mee omgaan?
Jazeker. De economie is omnipresent en doorgedrongen tot in elke vezel van onze samenleving, dat maakt de economische waarde van iets momenteel tot ons belangrijkste waardeoordeel. Door als kunstenaar producten en diensten te ontwikkelen en aan te bieden, bevraag ik niet alleen het (koop)gedrag van de consument maar ook dit waarde(n)systeem. Maar terug naar de hammam. De mensen die naar de hammam komen zijn voor mij vooral interessant als ambassadeurs, zodra ze aan hun omgeving vertellen hoe geweldig het was/is om door een nieuwkomer behandeld te worden. Dat het oprecht fijn en verfrissend en gezellig was – kortom, dat ze er van genoten hebben – én dat ze er voor betaald hebben, waarmee de nieuwkomer letterlijk van toegevoegde waarde is. Hoe belachelijk ik deze beredenering ook vindt klinken, ik denk dat dit echt zo werkt. En dus dat maar snel een prijsverhoging moeten doorvoeren, des te meer stijgt het aanzien van de nieuwkomer.

Een vraag die we altijd stellen: zou je studenten aanraden om avontuurlijk te gaan ondernemen of om de veiligheid te kiezen van een baan in loondienst?
Ik denk dat studenten hun eigen baan moeten bedenken en creëren. Dat is heel erg nodig, en of ze dat autonoom doen of binnen een bedrijf is een tweede.

Afsluitende vraag: Je snapt natuurlijk wel dat wij heel snel de Bijlmer Hammam zullen uittesten. Welk arrangement zou je ons aanraden?
Ik zou altijd voor XL gaan. Als je het doet, doe het dan goed.