Dag ontwikkeling, hallo studiedruk, bedankt overheid en universiteit!

Door Kim Jap Tjoen San

Je bent student, hebt elke week strakke deadlines, haalt semi-goede cijfers en je hebt ook nog een druk sociaal leven, maar weet je al wat je wilt gaan doen ‘als je later groot bent’? Of: je bent klaar met je bachelor, hebt drie of vier jaar in de boeken gezeten, en nu? In een eerder stuk werd al beschreven dat de studerende ondernemer geen kans krijgt, waardoor het opzetten van een eigen bedrijf voor studenten nauwelijks mogelijk is. Maar daarnaast zorgt studeren voor nog meer belemmeringen wat betreft zelfontwikkeling.

Dat er sprake is van een hogere studiedruk, wordt steeds duidelijker. Studenten krijgen geen studiefinanciering meer, maar moeten al het geld gaan lenen. Dus hoe langer je studeert, hoe hoger de studieschuld. Hier zit niemand op te wachten na afstuderen. Daarbij willen universiteiten ook dat studenten zo snel mogelijk hun studie afronden, aangezien zij betaald krijgen per afgestudeerde en langstudeerders juist meer geld kosten (lees: langstudeerboetes). Ofwel: hoge studiedruk doordat studenten zo snel mogelijk hun diploma moeten halen. Is er door deze pressure nog wel ruimte om uit te vinden wat je wilt gaan doen na je studie? Er is namelijk geen tijd om ergens stage te gaan lopen want naast dat universiteiten daar geen prioriteit van maken, hebben de studenten er zelf geen tijd voor. Want er moet gewerkt worden om financiële lasten te kunnen dragen. Vrijwilligerswerk is dan ook geen optie, ondanks dat dit erg waardevol is om praktische kennis op te doen. En voor overige zelfontwikkeling en -ontplooiing, zoals een bestuursjaar of studeren in het buitenland, lopen studenten zelfs studievertraging op. Hierdoor worden deze levenservaringen minder aantrekkelijk, terwijl deze wel goed zijn om erachter te komen wie je bent, welke waardes je belangrijk vindt en wat je wilt gaan doen. Daarbij zijn studenten en net-afgestudeerden die geen tijd hebben (gehad) om praktijkervaring op te doen, ook nauwelijks voorbereid op het bedrijfsleven. Hoe belangrijk theorie namelijk ook is, de ervaring leert dat praktijk en theorie niet altijd overeenkomen met elkaar.

De beschreven status van onze huidige jongvolwassenen kan een speculatie zijn, maar toch worden samenhangende gevolgen gevonden. Zo blijkt dat de vraag naar psychologen voor studenten stijgt, door het hoge tempo waarmee de studie moet worden afgerond. Het NRC schreef deze maand over dit probleem. Daarbij is de quarterlife crisis opgeschoven; waar eerst dertigers niet meer wisten wat ze met hun leven aan moesten, worstelen twintigers nu met dit dilemma. Studenten krijgen geen ruimte om na te denken en zichzelf te ontwikkelen buiten de universiteiten, waardoor zo’n quarterlife crisis niet een gek gevolg lijkt. De prestatiemaatschappij, keuzestress en onbetaalde stages dragen bij aan deze onzekerheid. Bovendien heeft 1 op de 4 maar binnen anderhalf jaar na afstuderen een contract voor onbepaalde tijd. Dat is veel minder dan in 2003, toen nog 62% van de alumni na 6 maanden een vaste aanstelling had.

Vroeger was dit wel anders. Studenten kregen een basisbeurs, er bestond geen bindend studieadvies en er was geen sprake van langstudeerboetes. Dertiende- en veertiendejaars studenten waren hierdoor niet een mythe, maar een voorkomend fenomeen. Daarbij konden studenten zelf een eigen studieplan samenstellen, waardoor alle vakken in drie kwartalen gedaan konden worden om zo in het laatste kwartaal werkervaring op te doen. Door zelf het jaar in te delen, projecten op te zetten en ervaring op te doen, leerde men meer. Tegenwoordig moet het jaarschema gevolgd worden en is er überhaupt geen ruimte voor eigen invulling. Er wordt veel kennis opgedaan, maar niet gereflecteerd op wat er geleerd wordt. Deze reflectie kan studenten ruimte bieden om na te denken over eigen ambities en visies. Alleen is deze ruimte er nu niet meer, wat zorgbarend is.

Het klinkt allemaal wel erg deprimerend zo, daarom een vraag voor de overheid en universiteiten: is het niet de bedoeling om studenten op te leiden tot intelligente, zelfontplooide en ambitieuze volwassenen? In plaats van verdwaalde afgestudeerden met enkel een mooi papiertje op zak? Misschien een stiekeme tip: geef studenten meer eigen inbreng in hun studieloopbaan. Door hen meer ruimte te geven om studiejaren in te delen of om praktijkervaring op te doen, kunnen studenten zelfs meer motivatie krijgen. Het gevoel van keuzevrijheid zou de studiedruk namelijk verlagen én studenten krijgen het gevoel dat wat ze moeten doen, ook willen doen. Ze hebben er immers zelf voor gekozen.

Helaas kunnen de regels niet meteen worden aangepast, dus tot die tijd kunnen we bij onszelf beginnen. Wees niet te bang voor studievertraging of hoge schulden, want aan het einde van de rit gaat het om zelfontwikkeling. Ook al is het binnen of ver buiten je studiegebied: ontdek waar je enthousiast en gelukkig van wordt, zodat je jezelf hierin kunt ontwikkelen en geen één uit een dozijn alumni wordt.